چرا کسی باور نمی کند که تنها زمینمان در خطر است. چرا کسی نمی خواهد باور کند، آلوده کردن سیاره مان چقدر گناه بزرگی است. ما هر روز و هر ساعت مرتکب کارهایی می شویم که به نابودی زمین کمک می کند!!

گرمایش زمین و تغییرات اقلیم حیاتی ترین موضوع این روزها است و به همین علت شاخه آماتوری انجمن نجوم نیز تصمیم گرفت روز نجوم سال 1387 را با شعار "زمین، تنها سیاره برای زیستن" و با رویکرد تغییرات اقلیم برگزار کند.

قاره آسیا منطقه ای است که از مناطق قطبی تا آب و هوای معتدل و همچنین گرمسیری کشیده شده است و خانه بیش از 3 میلیارد انسان است. با گرم شدن هوا بسیاری از یخچالهای ارتفاعات کوهها ناپدید می شوند، توده های دائمی و زیرزمینی یخ آب می شوند، جنگلهای شمالی بیشتر به سمت شمال پیشروی می کنند. فعالیتهای صنعتی به خصوص در کشورهای چین و هند که روز به روز رو به افزایش است صدمه بیشتری به محیط زیست خواهند زد مگر آنکه اقدامی شود.

مرجان های دریایی خلیج فارس از بین می روند. 90 درصد زمین های مرطوب ایران، در سال 2001 بر اثر دو سال خشکسالی از بین رفتند. بیش از 4000 دریاچه در چین بر اثر خشکسالی از بین رفتند. نوعی گونه نادر ببر در روسیه در خطر انقراض قرار گرفته است. در 30 سال گذشته در چین میانگین بالا آمدن سطح آب دریاها حدود 2.5 میلیمتر در سال بوده است.در گوشه و کنار دنیا چنین پیامدهایی رخ می دهد... گرم شدن هوا خطرات بسیاری در پی دارد؛ نابودی حیوانات و گیاهان، خشکسالی، آتش سوزی جنگلها، آب شدن یخها و یخچالها و بالا رفتن سطح آب دریاها تنها گوشه ای از این فاجعه عظیم است.

از قرن بیستم دمای کره زمین حدود 0.7 درجه سانتی گراد افزایش یافته است. از دهه 1970 نرخ افزایش دما بیشتر شده است. دهه گذشته 9 سال از گرمترین 10 سال کره زمین از سال1861 را در خود داشت: 1998، 2003، 2002، 2004 و 2001 به ترتیب ینج سال از گرمترین سالها بودند.گرمایش زمین و تغییرات اقلیم حیاتی ترین موضوع این روزها است و به همین علت شاخه آماتوری انجمن نجوم نیز تصمیم گرفته است روز نجوم سال 1387 را با شعار "زمین، تنها سیاره برای زیستن" و با رویکرد تغییرات اقلیم برگزار کند.

جو زمین محافظ و مخاطر ما!

درست مانند شیشه گلخانه یا یک پتو، گازهای موجود در جو زمین گرمای خورشید را روی سطح زمین نگه می دارند. بخار آب، دی اکسید کربن، متان و اکسید نیترو‍ن از جمله ملکولهایی هستند که گرمای رسیده از خورشید را در خود نگه می دارند و موجب می شوند زمین دمایی معتدل داشته باشد، نه بسیار سرد و نه بسیار گرم تا موجوداتی به نام انسان روی آن به وجود بیایند. به این گازها، گازهای گلخانه ای می گویند.

دی اکسید کربن 25% تاثیر گازهای گلخانه ای را دارد و به همین علت اهمیت زیادی دارد. اما CO2 چگونه و از کجا وارد جو می شود؟

چند نمونه از منابعی که دی اکسید کربن وارد جو می کنند به شرح زیرند:

•     آتش سوزی جنگلها و فوران آتش فشانها از منابع طبیعی CO2 هستند.

•    درخت ها و گیاهان نیز کربن زیادی در درون خود دارند. زمانی که از بین می روند و پوسیده می شوند نیمی از این کربن وارد جو می شود و CO2 را تشکیل می دهد.

•    نیمه دیگر کربن جذب خاک می شود. اما خاک نیز به مرور زمان از بین می رود و کربن را به جو می فرستد.

•    انسانها، حیوانات و حشرات از مواد گیاهی تغذیه می کنند که درون آنها کربن است. انسانها، حیوانات و حشرات این کربن را از راه تنفس، با دفع CO2 به جو می فرستند.

•    اقیانوسها مقادیر عظیمی CO2 در خود دارد که از سطح آنها به جو فرستاده می شود.

برخی چیزها نیز دی اکسید کربن را از جو خارج می کنند:

•    درختان و گیاهان هنگامی که نور خورشید را به غذا تبدیل می کنند دی اکسید کربن جذب می کنند (فتوسنتز).

•    اقیانوسها نیز مقدار زیادی CO2 جذب می کنند که در آب آنها حل می شود.

•    فیتوپلانکتون، جانور ریزی که در آبها شناور است، مقادیر زیادی CO2 بر اثر فتوسنتز استفاده می کند.

خارج کردن دی اکسید کربن از جو کمک می کند مقدار CO2 متعادل بماند.

در 10000 سال گذشته میزان جذب و دفع دی اکسید کربن در جو تقریبا پایسته باقی مانده بود.

بر هم خوردن تعادل

همیشه هم همه چیز در تعادل نیست. اگر به 400000 سال گذشته نگاه کنیم 4 دوره را می بینیم که تعادل دمایی زمین به هم خورده است. در هر یک از آن دوره ها میزان دی اکسید کربن جو به طور طبیعی تغییر کرده بود. کم شدن CO2 به معنای این است که گرمای کمتری از خورشید در زمین نگه داشته می شود و جند درجه سرد شدن زمین منجر به دوران یخبندان شده بود.

از زمان آخرین دوران یخبندان، حدود 10000 سال پیش، تا 200 سال گذشته دمای زمین تغییر چندانی نکرده بود. متاسفانه با انقلاب صنعتی در اواخر 1700 میلادی انسانها شروع به افزودن مقادیر زیاد CO2 به جو کردند.

انسان دی اکسید کربن وارد جو می کند؛ برای راه اندازی کارخانه ها، گرم کردن خانه ها و استفاده از اتومبیل ها. زیرا برای انجام این کارها معمولا سوخت های فسیلی، نفت، ذغال سنگ و گاز، می سوزانیم.  این سوختهای فسیلی از کربن گیاهان و حیواناتی که میلیون ها سال پیش از بین رفته و فاسد شده اند، به دست می آیند. در طی سالیان دراز اجساد حیوانات و گیاهان زیر لایه های ضخیم خاک، تحت فشار و دمای زیاد و آنچه اکنون ذغال سنگ، نفت و گاز می نامیم، تبدیل شده اند.

پس سوخت های فسیلی از مقدار زیادی کربن ساخته شده اند؛ کربنی که میلیونها سال زیر زمین مدفون بود. زمانی که ما کربن را به شکل نفت و گاز و ذغال سنگ، به سطح زمین می آوریم و آن را به عنوان سوخت می سوزانیم، کربن با اکسی‍ژن هوا ترکیب می شود و مقدار زیادی دی اکسید کربن وارد جو می کند.

بنابر پژوهش های انجام شده روی یخچالها، دانشمندان معتقدند اکنون نسبت به گذشته بسیار دور مقدار بیشتری  CO2 در جو است و روز به روز نیز افزایش می یابد.

داشتن چنین مقداری دی اکسید کربن در جو مانند این است که پتوی ضخیم تری روی خودمان بیندازیم؛ شرایط مقداری سخت تر می شود! اکنون زمان عمل است؛ باید افزایش دی اکسید کربن جو را متوقف کنیم.

راه حلها

می دانیم مشکل اصلی بر سر افزودن بیش از حد دی اکسید کربن به جو، بر اثر فعالیت های انسانی است. پس باید تلاش کنیم تا آنجا که می شود از استفاده از سوخت های فسیلی بکاهیم.

یکی از بهترین راه حل ها استفاده از انر‍ژیهای بازگشت پذیر است، یعنی انرژی که معمولا در دسترس و تمام نشدنی است. سوختهای فسیلی یکبار مصرفند. بعد از یک بار استفاده دیگر قابل استفاده نیستند و همین طور سوختهای کثیفی نیز هستند؛ یعنی زیانهای بسیاری به محیط زیست می زنند. پس چه بهتر است از انرژی های پاک و بازگشت پذیر استفاده کنیم؛ انر‍ژی آب، انرژی باد، انرژی خورشیدی، انرژی زمین گرمایی، انرژی هیدروژنی، انرژی زیست توده از جمله این انرژیها هستند.

برای ما که در کشوری آفتاب خیز زندگی می کنیم یکی از بهترین جایگزینها برای سوخت فسیلی، انرژی خورشیدی است. هر یک از ما می تواند صفحات خورشیدی در کنار خانه اش داشته باشد که برق و نیروی خانه را از آن تامین کند.

فعالیتهای روزانه ما تاثیر زیادی بر مقدار مصرف انرژی روزانه ما دارند.

برای مثال در کانادا تخمین زده شده است که میانگین غذای روزانه 2000 کیلومتر طی می کند تا بر سر میز آنها قرار بگیرد! برای ما هم چنین است؛ اینبار زمانی که در میوه فروشی پرتغال مصری و گوجه فرانسوی خواستید بگیرید فکر کنید چه مسافتی برای رسیدن این میوه به اینجا طی شده است؛ چه قدر سوخت فسیلی برای حمل و نقل این کالا مصرف شده است و چه میزان CO2 وارد جو شده است. حالا بهتر نیست کالایی را بخریم که در منطقه یا کشور خودمان تولید می شود؟

گازهای گلخانه ای زیادی برای تولید، بسته بندی و حمل و نقل کامپیوتر، کفش ورزشی، پوشاک و سایر کالاهای کارخانه ای آزاد می شود. هر زمان که تصمیم بگیرید چیزی نخرید به کاهش میزان گازهای گلخانه ای جو کمک کرده اید.

دور انداختن هر چیزی نیز ممکن است گازهای گلخانه ای آزاد کند. این بار پیش از دور انداختن وسایلتان به استفاده دوباره از آنها فکر کنید و به کاهش گازهای گلخانه ای جو کمک کنید.

بازیافت مواد از بهترین راههای کاهش گازهای گلخانه ای است. با چند بار مصرف کردن مواد می توان از تولید دوباره و از بین رفتن آنها که دی اکسید کربن زیادی وارد جو می کنند جلوگیری کرد.

پلاستیک از تولید کنندگان مهم گازهای گلخانه ای است! مصرف پلاستیکمان را به حداقل برسانیم. از ظروف یکبار مصرف کم استفاده کنیم. از کیسه های پلاستیکی کم استفاده کنیم. وقتی برای همه اینها جایگزین وجود دارد چرا با مصرف پلاستیک به محیط زیستمان لطمه بزنیم؟

مبارزه سینه به سینه!

شاید مهمترین کاری که شما می توانید بکنید این است که به بقیه مردم بگویید چرا اهمیت دارد که از تولید گازهای گلخانه ای بکاهیم و سرعت گرمایش زمین را کم کنیم. این کار را از خانواده تان شروع کنید. بعد به این فکر کنید که چگونه می توانید در محیط کار یا تحصیلتان تغییراتی ایجاد کنید.

شاید حتی بخواهید قدم بزرگتری بردارید؛ با مقامات سیاسی شهرتان صحبت کنید تا اقدامات عمومی در سطح شهر برای مبارزه با تغییرات اقلیم انجام دهند؛ مانند اجرای طرح بازیافت و استفاده از انرژیهای پاک.

راهکارها:

کامپیوتر یا تلویزیونتان را هنگامی که از آنها استفاده نمی کنید خاموش کنید.

کوتاهتر به حمام بروید. آب گرم انر‍ژی مصرف می کند.

برای گرم یا سرد کردن خانه انرژی کمتری مصرف کنید. مثلا با کشیدن پرده ها خانه را خنک نگه دارید.

وقتی اتاق را ترک می کنید چراغها را خاموش کنید.

از لامپهای کم مصرف استفاده کنید.

کامپیوتر یا تلویزیونتان را هنگامی که از آنها استفاده نمی کنید خاموش کنید

کوتاهتر به حمام بروید. آب گرم انر‍ژی مصرف می کند.

برای گرم یا سرد کردن خانه انرژی کمتری مصرف کنید. مثلا با کشیدن پرده ها خانه را خنک نگه دارید.

وقتی اتاق را ترک می کنید چراغها را خاموش کنید. از لامپهای کم مصرف استفاده کنید.

شما می توانید تغییر ایجاد کنید! زمین، تنها سیاره برای زیستن، در خطر است. باید دست به کار شویم؛ نه تنها از همین الان، بلکه باید دیروز شروع می کردیم. پس بجنبیم!